>> ब्रिगेडियर हेमंत महाजन, [email protected]
चीनने ‘हायपरसोनिक मिसाईल्स’च्या परीक्षणाचा इन्कार केला असून, त्याला ‘प्रायोगिक अवकाश यान’ म्हटले आहे. जुलैमध्ये चीनने गोबी वाळवंटातील युमेन शहरात 100 पेक्षा अधिक ‘इंटर कॉन्टिनेंटल बॅलेस्टिक मिसाईल्स’-‘आयसीबीएम’चे परीक्षण केले होते. नव्या ‘मिसाईल्स’ निर्मितीतून चीनच्या अण्वस्त्र कार्यक्रमाच्या बडय़ा विस्ताराचा संकेत मिळतो. चीनकडे पैसा आहे. पण फारसा अनुभव नाही. अमेरिकेकडे तंत्रज्ञान आहे. हिंदुस्थानकडे लष्करी बजेट आणि तंत्रज्ञान या दोन्ही बाबींची कमी आहे. परंतु, चीनपासून रक्षण करण्याकरिता आपल्याला आपल्या तंत्रज्ञानाचा वेग आणि बजेटची तरतूद वाढवावी लागेल.
चीनने अंतराळात आण्विक शस्त्र घेऊन जाण्यासाठी सक्षम हायपरसोनिक क्षेपणास्त्राची चाचणी घेतली आहे. या परीक्षणाने चीनने आपल्या अंतराळ शक्तीचे प्रदर्शन केले आहे. ही चाचणी ऑगस्ट महिन्यात केली. मात्र त्याची माहिती आता समोर येत आहे. परमाणू सक्षम मिसाईल आपल्या लक्ष्याच्या 32 किमी. अंतरावर जाऊन पडले. याआधी चीनने परमाणू शस्त्राला घेऊन जाण्यासाठी सक्षम असलेल्या क्षेपणास्त्राला अंतराळात पाठवले. जे सुरुवातीला पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेत फेऱया मारत राहिले. यानंतर ते आपल्या लक्ष्याच्या दिशेने हायपरसोनिक स्पीडने पुढे गेले.
चीनकडून कुठल्याही परीक्षणाच्या आधी त्याची घोषणा होत असते. मात्र या वेळी चीनने या परीक्षणाबद्दल गुप्तता पाळली होती. हायपरसोनिक शस्त्रांवर चीनच्या प्रगतीने अमेरिकेतील गुप्तचर एजन्सी, वैज्ञानिक थक्क झाले आहेत. हायपरसोनिक क्षेत्रणास्त्र, पारंपरिक बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्राप्रमाणेच शस्त्रs पोहोचवू शकतात. मात्र याचा वेग हा ध्वनीच्या वेगापेक्षा पाच पटीने अधिक असतो म्हणून हे लक्ष्यापर्यंत अधिक वेगाने पोहचू शकते.
अमेरिका, रशिया आणि चीन हे सर्व देश हायपरसोनिक शस्त्र विकसित करत आहेत, ज्यात ग्लाइड वाहनांचा समावेश आहे. जी रॉकेटवर अवकाशात सोडली जातात. ती ध्वनीच्या वेगापेक्षा पाचपट अधिक वेगाने उडतात. हायपरसोनिक ग्लाइड वाहने कमी उंचीवरून उड्डाण करतात, ज्यामुळे त्यांचा मागोवा घेणे आणि त्यांना नष्ट करणे कठीण होते. नजीकच्या भविष्यात चीनकडून आपल्या क्षेपणास्त्राच्या माध्यमातून अंतराळातून पृथ्वीच्या कोणत्याही कोपऱयात अणुबॉम्ब डागला जाऊ शकतो.
चाचणीचा अर्थ असा नाही, की चीन ही शस्रे तैनात करेल. त्याला अजून अनेक वर्षे लागतील. चीनच्या आण्विक क्षमतेबद्दल चिंता वाढत असताना चीन आपले पारंपरिक सैन्य दल अत्याधुनिक करत आहे.
चीन कोणत्याही शस्त्र-नियंत्रण कराराशी बांधील नाही आणि जगाला त्याच्या अण्वस्त्र, शस्त्रास्त्र आणि धोरणाबद्दल चर्चेत सहभागी करण्यास तयार नाही. गेल्या महिन्यात अमेरिकेचे हवाई दल सचिव फ्रँक केंडल यांनी बीजिंग नवीन शस्त्र विकसित करत असल्याचे संकेत दिले होते. ‘फ्रॅक्शनल ऑर्बिटल बॉम्बार्डमेंट सिस्टम’सारखे शस्र चीन विकसित करीत आहे. 2014 सालीच अमेरिकेने चीन अशाप्रकारच्या शस्त्रास्त्रांची निर्मिती करत आहे हे ओळखले होते. अमेरिकेपेक्षा चीनकडून अशा प्रकारच्या शस्त्राची 20 पटींपेक्षा जास्त चाचणी मागच्या दहा वर्षांत करण्यात आली. अचूक भेदक आणि अधिक विध्वंसक घडवून आणेल असा मारा करणारी क्षेपणास्त्र्ाs विकसित करणे आणि प्रतिस्पर्ध्याला विचार करण्याची संधीसुद्धा मिळू न देणे, हेच यामागील उद्देश आहेत.
अमेरिकेचे ‘व्हाईस एडमिरल’ जॉन हिल यांनी अमेरिकन सिनेटच्या एका उपसमितीला दिलेल्या माहितीत असे म्हटले आहे की, अमेरिकन नौदलाच्या विमानवाहू युद्धनौका ‘हायपरसॉनिक’ क्षेपणास्त्र हल्ला परतवून लावण्यासाठी तितक्याशा सक्षम नाहीत. प्रतिस्पर्ध्याशी मुकाबला करताना एक पाऊल पुढे राहण्यासाठी अमेरिकेकडेसुद्धा अशी यंत्रणा असायला हवी, असे त्यांचे म्हणणे आहे. ‘हायपरसॉनिक’ विनाशकारी घातक क्षेपणास्त्र बनवणे व येणाऱया क्षेपणास्त्र्ाांचा वेध घेणे, यासाठी अशी व्यवस्था निर्माण केली जाणार आहे. याबाबतचे संशोधन, चाचणी, निर्मिती यावर 256 दशलक्ष डॉलर्स एवढा खर्च अपेक्षित आहे.
चीनने ‘हायपरसॉनिक’ तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत बऱयापैकी यश मिळवले आहे. चीनलाही अशी भीती वाटते की, अमेरिकेच्या ‘हायपरसॉनिक’ तंत्रज्ञानामुळे अमेरिका चीनच्या अण्वस्त्रांवर आणि त्याच्याशी संबंधित यंत्रणांवर धोकादायक हल्ला करू शकते आणि युद्धजन्य स्थितीमध्ये चीनला माघार घ्यावी लागू शकते.
प्रश्न आहे की, शेजारील चीनकडे अंतराळातून क्षेपणास्त्रांची क्षमता असेल, तर हिंदुस्थान त्याच्या सामर्थ्याशी कसा मुकाबला करू शकेल. अर्थात, चीनच्या अवकाशात ‘हायपरसोनिक’ क्षेपणास्त्र तैनात केल्याने अमेरिकेलाच नव्हे, तर लडाख आणि अरुणाचल प्रदेशात मोठा धोका निर्माण होऊ शकतो. या ब्रह्मास्त्राचा मुकाबला करण्याची ताकद हिंदुस्थानकडे असणे आवश्यक आहे. यात आश्वस्त करणारी बाब म्हणजे ‘हायपरसोनिक’ क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान असलेल्या देशांत अमेरिका, रशिया आणि चीननंतर हिंदुस्थानचाही समावेश होतो.
डीआरडीओकडून ओडिशा समुद्रकिनाऱयाजवळ डॉ. अब्दुल कलाम बेटाहून मानवरहित ‘क्रॅमजेट’चं हायपरसोनिक स्पीड फ्लाइटचं यशस्वी परीक्षण पार पडलं. अत्यंत गुंतागुंतीचं आणि कठीण असं तंत्रज्ञान विकसित करतानाच हिंदुस्थानने आपल्या क्षमतेचंही प्रदर्शन केलंय. भविष्यात संरक्षण उद्योगासोबतच पुढच्या पिढीच्या हायपरसोनिक व्हेईकलच्या दिशेनं हे तंत्रज्ञान महत्त्वाचं ठरेल. ‘हायपरसोनिक टेक्नोलॉजी डेमॉन्स्ट्रेटर व्हेईकल’ क्रूझ मिसाईलला ताकद देतं. हे ‘क्रॅमजेट’ इंजिनच्या सहाय्यानं संचालित होतं. पाकिस्तान व चीनकडून निर्माण होणाऱया सुरक्षाविषयक आव्हानांचा सामना करण्यासाठी हिंदुस्थान संरक्षण-शस्त्रास्त्र क्षमता वृद्धिंगत करण्यासाठी सातत्याने प्रयत्नरत आहे. नुकताच अमेरिकेच्या ‘काँग्रेशनल रिसर्च सर्व्हिस’-‘सीआरएस’ने एक अहवाल जारी केला असून त्यानुसार हिंदुस्थान ‘हायपरसोनिक मिसाईल’ विकसित करणाऱया जगातील निवडक देशांत सामील झाला आहे. येत्या काळात हिंदुस्थान आपल्या शस्त्र भांडारात ‘हायपरसोनिक मिसाईल्स’चा समावेश करण्यात यशस्वी झाला, तर हिंदुस्थानची ‘हायपरसोनिक मिसाईल्स’ चीनलाही बेचैन केल्याशिवाय राहणार नाहीत.
सध्या अंतराळातून येणाऱया ‘हायपरसोनिक’ क्षेपणास्त्रांचा इशारा देणारी किंवा त्याला प्रतिबंध करणारी यंत्रणा नाही. उपलब्ध असलेली हवाई संरक्षण यंत्रणा केवळ पारंपरिक क्षेपणास्त्रवरच काम करू शकते. एवढेच नाही, तर अंतराळातून डागलेल्या ‘हायपरसोनिक’ क्षेपणास्त्रांनी हवाई संरक्षण यंत्रणाही नष्ट केली जाऊ शकते. म्हणून हिंदुस्थानला आपल्या महत्त्वाच्या शहरांना आणि महागड्या विमानवाहू नौकांना सुरक्षित करण्याकरिता संरक्षण करणारी प्रणाली विकसित करावी लागेल.