नाशिकच्या कुंभमेळ्यासाठी 25 हजार कोटी गिरीश महाजन खिशात घेऊन बसले, पण हे सर्व पैसे शेवटी गुजरातच्याच ठेकेदारांकडे जातील. कुंभमेळ्याच्या साधुग्रामसाठी दोन हजारांवर झाडांची कत्तल होत आहे. रस्ता रुंदीकरणाच्या नावाखाली स्थानिक भूमिपुत्रांची घरे व व्यवसायांवर बुलडोझर चालवले. यात श्रीरामांची करुणा, सत्य, संयम कोठेच दिसत नाही.
‘लोकांना इतके धार्मिक बनवा की,
ते आपल्या गरिबीलाच ‘भाग्य’ समजतील.’ – सआदत हसन मंटो
भारतात सध्या हेच वातावरण आहे. प्रयागराजचा कुंभमेळा झाला. त्या धर्म सोहळ्यात हजारो कोटी खर्च झाले. आता अयोध्येत धर्मध्वजारोहण सोहळा पार पडला. राममंदिरावर पंतप्रधानांनी भगवा ध्वज फडकवला. धर्मध्वजारोहण हा अनोखा आणि दैवी क्षण आहे. राममंदिराच्या कळसावरील हा धर्मध्वज असत्यावरील सत्याच्या विजयाची साक्ष देत राहील असे आपले पंतप्रधान मोदी यांनी सांगितले. पंतप्रधान पुढे म्हणतात, “2047 पर्यंत विकसित भारताच्या स्वप्नपूर्तीसाठी सर्वांना आपल्यातील ‘राम’ जागवण्याची गरज आहे.” भारतीय जनता पक्षाने लोकांना इतके धार्मिक करून सोडले आहे की, भाजपला मतदान केले नाही तर देशात हिंदू आणि हिंदुत्व राहणार नाही हा विचार त्यांच्या रक्तात भिनला आहे. प्रयागराजचा कुंभमेळा, अयोध्येतील धर्मध्वजारोहण आणि आता पुढे होणारा नाशिकचा कुंभमेळा या सगळ्यात भाजप धर्मात राजकारण आणून आपला राजकीय स्वार्थ साधणार हे नक्की. लोकांना धर्माच्या गुंगीची भांग पाजून भाजप राजकारण करेल व जनता गरिबी सहन करून त्या धुंदीत आणि गुंगीत नाचत राहील.
बजेटचा आकडा
नाशिकच्या कुंभमेळ्यासाठी महाराष्ट्र सरकारने 25 हजार कोटींचे बजेट मंजूर केले आहे. प्रयागराज कुंभमेळ्याचे बजेट 20 हजार कोटी होते. रस्ते, स्वच्छता, नदीतल्या बोटी, सुरक्षा, साधूंची व्यवस्था, श्रद्धाळूंची व्यवस्था यावर हा खर्च होतो. प्रयागराजमधील या सर्व कामांचे ठेके गुजरातच्या लोकांना मिळाले. हे ठेके गुजरातच्याच लोकांना मिळावेत यासाठी उत्तर प्रदेश प्रशासनावर दबाव होता. आता नाशिकच्या कुंभमेळ्याचे सूत्रधार मंत्री गिरीश महाजन आहेत. 25 हजार कोटी कुंभमेळ्याचे म्हणून त्यांच्या खिशात आहेत. नाशकातदेखील सध्या गुजरातच्या ठेकेदारांचा वावर वाढला आहे. म्हणजे नाशिक कुंभमेळ्याचे बहुतेक सर्व ठेके गुजरातच्याच लोकांना दिले जातील. महाराष्ट्राचे मंत्री गिरीश महाजन व त्यांचे लोक या ठेक्यातून फार तर मोठी टक्केवारी वसूल करतील. कुंभमेळा नाशकात, बजेट महाराष्ट्र सरकारचे, पण हा सर्व पैसा शेवटी गुजरातचे ठेकेदार घेऊन जाणार आहेत. श्रीरामाच्या पावन भूमीत मराठी माणसाच्या हाती काहीच पडणार नाही. कुंभमेळ्याचे अर्थशास्त्र हे कमिशनबाजी, भ्रष्टाचाराच्या दलदलीत अडकले आहे आणि धर्माच्या नावाखाली हे चालवून घेतले जाते. नाशिकचा कुंभमेळा आता वादात सापडला आहे. नाशिकच्या तपोवन परिसरात कुंभमेळ्याच्या तयारीसाठी दोन हजार झाडे तोडली जाणार आहेत. ही झाडे तोडून तेथे साधुग्राम उभे करण्याची योजना आहे. ही झाडे तोडण्यास पर्यावरणवादी विरोध करीत आहेत. कुंभमेळा येईल आणि जाईल. साधू येतील व जातील. त्यासाठी नाशिक असे उजाड का करता? साधुग्राम ही तात्पुरती व्यवस्था आहे. झाडे न तोडताही ती व्यवस्था होऊ शकते. रुंदीकरणाच्या नावाखाली नाशिक-त्र्यंबकेश्वर रस्त्याच्या रुंदीकरणाचे काम या सरकारने सुरू केले. रस्त्याच्या दुभाजकापासून दोन्ही बाजूला 50 मीटरचे रुंदीकरण केले जाणार आहे. पिंपळगाव, बहुला, बेळगाव ढगा, महिरावणी, तळेगाव, अंजनेरी, खंबाळे, पेगलवाडी अशा गावांतील लोकांची घरेदारे, व्यवसाय या रुंदीकरणात उद्ध्वस्त होत आहेत. सिंहस्थ कुंभमेळा नाशिकच्या भूमिपुत्रांवर संकट बनून कोसळला आहे. नाशिकच्या स्थानिक लोकांना अशा प्रकारे निराधार, बेरोजगार करणारा कुंभमेळा कोणते धर्मकार्य पार पाडणार आहे? पंतप्रधान अयोध्येतील धर्मध्वजारोहण सोहळ्यात सांगतात, “रावणाविरोधातील लढाईत रामरथाप्रमाणे भारताचा विकास रथ गतिमान करण्यासाठी संयम, सत्य, सद्वर्तन, शक्ती आणि करुणेची गरज आहे.” अर्थात ही करुणा धर्म सोहळ्याच्या आयोजनात कोठेच दिसत नाही. प्रयागराजमध्ये शेकडो लोक चिरडून मरण पावले. नाशिक कुंभमेळ्यात लोकांच्या घरादारांवरून बुलडोझर फिरवला, झाडांच्या कत्तली केल्या त्या फक्त धर्मातील राजकारण पुढे नेण्यासाठी. कुंभमेळ्याच्या पैशांवर भाजपला राजकारण करायचे आहे. कुंभमेळ्याच्या पार्श्वभूमीवर आणि ठेकेदारीवर नाशिक महानगरपालिकेच्या निवडणुका लढवायच्या आहेत. कुंभमेळा म्हणजे विकास नाही, कुंभमेळा म्हणजे नाशिकबाबत भाजपने केलेली वचनपूर्ती नाही हे नाशिककरांनी समजून घेतले पाहिजे. ज्या गिरीश महाजन यांना कुंभमेळ्याचे मंत्री केले आहे ते 25 हजार कोटी रुपये घेऊन गुजराती ठेकेदारांच्या गोतावळ्यात बसले आहेत. कुंभमेळ्यात कोणत्या पातळीवर भ्रष्टाचार सुरू झाला ते सीसीटीव्हीच्या एका टेंडरवरून समोर आले. सीसीटीव्हीचे काम नऊ कोटींचे, पण ते सरळ 300 कोटींवर नेऊन आपल्या ठेकेदारांना टेंडर दिले. प्रत्येक कामात आता हेच घडणार व याच पैशांवर नाशिक महानगरपालिकेची निवडणूक लढवून ‘धर्मध्वजा’ फडकवली जाणार. संपूर्ण देशात यापेक्षा वेगळे काही चाललेले दिसत नाही. राम-रावण युद्धात सत्याचा विजय झाला, पण आता भाजपने श्रीरामांचे सरळ अपहरण केले व रावणाच्या मार्गाने देशाला नेत आहे. धर्मध्वज वगैरे ढोंग आहे.
श्रद्धा आणि दांभिकता
कुंभमेळा म्हणजे भक्ती आणि अध्यात्मावर लक्ष केंद्रित करण्याचा क्षण. तेथे श्रद्धेला महत्त्व आहे, पण आता कुंभमेळ्यात दांभिकता शिरली आहे. सामाजिक कार्य करणारे माझे मित्र संजय नहार यांनी मला सांगितले, सिंहस्थात दांभिकता आणणाऱयांना ‘नाशिक’च्याच महान कुसुमाग्रजांची सिंहस्थावरील कविता वाचून दाखवा. सगळ्यांचेच खरे चेहरे उघडे पडतील. केवळ डुबकी मारण्याने कर्म बदलणार नाहीत. सत्याचा विजय होणार नाही. सत्कर्म करावे लागतील. महाराष्ट्रातील भजन मंडळांना भाजप सरकारने 4.50 कोटी रुपये मंजूर केले. हेदेखील राजकारणच. लोकांनी विकासावर बोलू नये. भजनात दंग राहावे. त्याच वेळी महाराष्ट्रातील 600 मराठी शाळा सरकारी अनास्थेमुळे बंद पडत आहेत. मराठीची, महाराष्ट्राची धर्मध्वजा खाली उतरवणारे सिंहस्थाच्या नशेने चूर झाले. कुंभमेळ्याचा पैसा गुजरातला चालला आहे. सिंहस्थाच्या नावाने सुरू असलेल्या ‘खेळा’वर कुसुमाग्रज म्हणतात –
सिंहस्थ
व्यर्थ गेला तुका, व्यर्थ ज्ञानेश्वर
संतांचे पुकार, वांझ झाले
रस्तोरस्ती साठे, बैराग्यांचा ढीग
दंभ शिगोशीग, तुडुंबला
बँड वाजविती, सैयांमिया धून
गजांचे आसन, महंतासी
आले खड्ग हाती, नाचती गोसावी
वाट या पुसावी, अध्यात्माची?
कोणी एक उभा, एका पायावरी
कोणास पथारी, कंटकांची
असे जपीतपी प्रेक्षकांची आस
रुपयांची रास, पडे पुढे
जटा कौपिनांची, क्रीडा साहे जळ
त्यात हो तुंबळ, भाविकांची
क्रमांकात होता, गफलत काही
जुंपते लढाई, गोसाव्यांची
साधू नाहतात, साधू जेवतात
साधू विष्ठतात, रस्त्यावरी
येथे येती ट्रक, तूप साखरेचे
टँकर दुधाचे, रिक्त येथे
यांच्या लंगोटीला, झालर मोत्याची
चिलीम सोन्याची, त्याच्यापाशी
येथे शंभराला, लाभतो प्रवेश
तेथे लक्षाधीश, फक्त जातो
अशी झाली सारी, कौतुकाची मात
गांजाची आयात, टनावारी
तुज म्हणे ऐसे, मायेचे माइंद
त्यापाशी गोविंद, नाही नाही!
– कुसुमाग्रज
नाशकात कुसुमाग्रजांनी अनुभवलेला हा सिंहस्थ. ते चित्र आता तरी बदलो, धर्मध्वज पवित्र राहो!
Twitter – @rautsanjay61
Gmail- [email protected]
