रेल्वेतील लोको पायलट (ट्रेन चालक) आपल्या ड्युटीच्या तासांना मर्यादा घालण्याची मागणी करत असून, थकवा कमी करून अपघात टाळण्यासाठी वैज्ञानिक कार्यपद्धती लागू करावी, अशी त्यांची ठाम भूमिका आहे. यासाठी त्यांनी देशातील सर्वात मोठी खासगी विमान कंपनी इंडिगोमध्ये उद्भवलेल्या संकटानंतर एअरलाइन पायलटांसाठी सरकारने घेतलेल्या भूमिकेचा संदर्भ दिला आहे.
ऑल इंडिया लोको रनिंग स्टाफ असोसिएशन (AILRSA) ने इंडिगो प्रकरणावर केंद्र सरकारच्या भूमिकेवर तीव्र नाराजी व्यक्त केली आहे. खासगी कंपन्यांच्या बाबतीत सरकार मवाळ भूमिका घेत असताना, सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या आंदोलनांना मात्र कडक नियम, शिस्तभंगाची कारवाई आणि दबाव यांचा सामना करावा लागतो, असा आरोप असोसिएशनने केला आहे. लोको पायलट आपल्या मागण्यांवर ठाम राहिल्यास त्याचा परिणाम रेल्वे वाहतुकीवर होऊ शकतो, आणि त्याचा फटका थेट प्रवाशांना बसण्याची शक्यताही त्यांनी व्यक्त केली आहे.
ऑल इंडिया लोको रनिंग स्टाफ असोसिएशन च्या मते, सरकारी किंवा सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांनी आंदोलन केले की त्यांच्यावर आरोपपत्रे, निलंबन, शिस्तभंग यांसारख्या उपायांचा अवलंब केला जातो. प्रवाशांची सोय किंवा अत्यावश्यक मालवाहतुकीचे कारण पुढे करत कठोर नियम योग्य ठरवले जातात. मात्र मोठ्या खासगी कंपन्या सुरक्षा नियमांचे उल्लंघन करत असतानाही सरकार त्यांच्यापुढे झुकते, जरी त्यामुळे संपूर्ण यंत्रणेची सुरक्षितता धोक्यात येत असली तरी, असा आरोपही करण्यात आला आहे.
इंडिगो कंपनीने पायलटांच्या विश्रांती तासांबाबतच्या नियमांचे पालन न केल्यामुळे देशांतर्गत विमान वाहतूक क्षेत्रात मोठा गोंधळ निर्माण झाला. नागरी विमान वाहतूक नियामकांना इंडिगोची थकवा जोखीम व्यवस्थापन प्रणाली (FRMS) प्रभावीपणे अंमलात आणण्यात असलेली अपयश आणि नोव्हेंबरपासून लागू झालेल्या सुधारित उड्डाण ड्युटी वेळ मर्यादा (FDTL) याबाबत गंभीर चिंता आहे.
असोसिएशनने स्पष्ट केले की, विमान क्षेत्रात दिसून येणाऱ्या या समस्या रेल्वेतील लोको पायलट अनेक वर्षांपासून भोगत असलेल्या परिस्थितीशी मिळत्या-जुळत्या आहेत. दशकानुदशके रेल्वे कर्मचारी वैज्ञानिक, सुरक्षित आणि मानवी कामकाजाच्या पद्धतीची मागणी करत आहेत. थकव्याशी संबंधित नियम हे जगभरातील संशोधन, अपघात आणि सुरक्षा अपयशांनंतर विकसित झालेले असल्याचेही त्यांनी अधोरेखित केले.
आंतरराष्ट्रीय उदाहरणांचा दाखला
AILRSAने जागतिक पातळीवरील नियमांचा उल्लेख करत सांगितले की—
युरोपियन संघातील रेल्वे व्यवस्थांमध्ये कडक संचयी ड्युटी व विश्रांती मर्यादा बंधनकारक आहेत.
अमेरिकेत रेल्वे सेवा ‘Hours of Service Act’ अंतर्गत चालतात, ज्यात अनिवार्य ऑफ-ड्युटी विश्रांतीचा स्पष्ट उल्लेख आहे.
ऑस्ट्रेलिया आणि कॅनडामध्ये कर्मचारी ड्युटी शेड्युल तयार करताना प्रगत बायो-गणितीय मॉडेल्सचा वापर केला जातो.
लोको पायलटांच्या प्रमुख मागण्या
AILRSAने लोको पायलटांसाठी तातडीने FRMS-आधारित कार्यप्रणाली लागू करण्याची मागणी केली असून—
दैनंदिन ड्युटीची कमाल मर्यादा 6 तास,
प्रत्येक ड्युटीनंतर 16 तासांची निश्चित विश्रांती,
तसेच दैनंदिन विश्रांतीव्यतिरिक्त साप्ताहिक विश्रांती अनिवार्य करण्याची मागणी करण्यात आली आहे.
