बदलत्या जागतिक हवामानामुळे सध्या जगासमोर अनेक आव्हाने उभी ठाकली आहेत. तसेच जगातील ऋतुचक्रही पूर्णपणे बदलले आहे. ऑक्टोबर- नोव्हेंबर ऋतुचक्रात होणारे आता जानेवारी-फेब्रुवारीमध्ये होत आहेत. तसेच अनेक देशात अवकाळी पावसाचा मोठा फटका बसत आहे. हिंदुस्थानातही अवकाळी पावसाचे संकट वाढले आहे. जागतिक हवामान बदल असेच सुरू राहिले तर हिंदुस्थानसह संपूर्ण जगावर याचा विनाशकारी परिणाम होण्याची भीती संशोधकांनी व्यक्त केली आहे. युरोप, अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आणि सौदी अरेबिया या देशात पूर, थंडी आणि दुष्काळाच्या दुहेरी संकटाचा धोका आहे. हा फक्त हवामान बदल नसून संपूर्ण जागतिक ऋतुचक्राच्या प्रणालीच्या बिघाडाची सुरुवात आहे, असे संशोधकांनी म्हटले आहे. तसेच या गोष्टी जगाला पुन्हा एकदा हिमयुगात ढकलण्याचा धोका आहे.
जगभरातील हवामान झपाट्याने बदलत आहे. अनेक ठिकाणी ज्वालामुखीचे उद्रेक होत आहेत. काही देशात चक्रीवादळामुळे पूर येत आहे. सूर्य आग ओकत आहे. यापूर्वी एवढ्या झपाट्याने कधीही एकाच वेळी इतके हवामान बदल झालेले नाहीत. या सर्व वेगळ्या घटना दिसत असल्या तरी त्या सर्व एकमेकांशी जोडल्या गेलेल्या आहेत. याचा जगावर परिणाम होत आहे.
हवामानशास्त्रज्ञ आणि तज्ञांच्या मते, हे QBO (क्वासी-बायनियल ऑसिलेशन कोलॅप्स) चे ब्रेकडाउन किंवा कोसळणे आहे. याचा अर्थ असा की पृथ्वीपासून २०-३० किलोमीटर वर वाहणारा हवेचा प्रवाह उलटा झाला आहे. साधारणपणे, तो दर २८-३० महिन्यांनी दिशा बदलतो. हा प्रवाह नोव्हेंबरमध्ये उलटा झाला आहे. हे सहसा जानेवारी-फेब्रुवारीमध्ये घडते. ही काही छोटी घटना नाही. ती संपूर्ण ग्रहाचे हवामान बदलते. उदाहरण द्यायचे तर कार सरळ पुढे जात असताना अचानक ती उलटे वळते आणि तेव्हा त्यावर नियंत्रण ठेवणे कठीण असते. तसेच आता हवामानाबाबत घडत आहे.
अमेरिकेच्या हवामान खात्याच्या (NOAA) आकडेवारीनुसार, वारे सामान्यपेक्षा 2-3 महिने आधीच पश्चिमेकडून पूर्वेकडे वेगाने वळत आहेत. याचा परिणाम ला निना वर होईल, जो नोव्हेंबर 2025 ते फेब्रुवारी 2026 पर्यंत चालेल. QBO च्या तुटण्यामुळे वादळे अनियमित होतात आणि असामान्य ठिकाणी ओलावा पडतो. हिंदुस्थानवर याचा थेट आणि तीव्र परिणाम होईल, कारण आपण हिंद महासागर आणि पॅसिफिकच्या दरम्यान आहोत.
सामान्य वर्षांत, या हंगामात तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश, केरळ, कर्नाटक आणि पुडुचेरी येथे हलका ते मध्यम पाऊस पडतो. एक किंवा कधीकधी दोन कमकुवत चक्रीवादळे तयार होतात. तथापि, यावेळी, QBO च्या बिघाडामुळे, हे हवामान पूर्णपणे बदलले आहे आणि बदलत राहील. या राज्यांमध्ये सामान्यपेक्षा २० ते ३०% जास्त पाऊस पडण्याची अपेक्षा आहे. फिलिपिन्स आणि व्हिएतनामच्या वेगाने तीव्र होणाऱ्या वादळांप्रमाणेच बंगालच्या उपसागरात दोन ते तीन अतिशय शक्तिशाली चक्रीवादळे निर्माण होऊ शकतात. चेन्नई, कोचीन, विशाखापट्टणम, काकीनाडा आणि मछलीपट्टणम सारख्या किनारी शहरांना पुन्हा एकदा गंभीर पुराचा धोका आहे. डिसेंबरच्या पहिल्या आठवड्यात आणखी एक मोठी प्रणाली तयार होऊ शकते.
भारतात हिवाळा सामान्यतः सौम्य थंडी आणि काही पश्चिमी विक्षोभ आणतो, ज्यामुळे जम्मू आणि काश्मीर आणि हिमाचलमध्ये बर्फवृष्टी होते आणि मैदानी भागात हलका पाऊस पडतो. यावेळी, ला निना आधीच थंडी वाढवत आहे. QBO च्या ब्रेकडाउनमुळे ते अधिक अनियमित होईल. त्यामुळे डिसेंबर आणि जानेवारीमध्ये खूप थंडी असेल, थंडीची लाट येईल आणि नंतर फेब्रुवारीमध्ये तापमान अचानक ५-७ अंशांनी वाढेल. दिल्ली, पंजाब, हरियाणा, उत्तर प्रदेश आणि बिहारमध्ये १० ते १५ दिवस दाट धुके राहील. हिमाचल, उत्तराखंड आणि जम्मू आणि काश्मीरमध्ये जोरदार हिमवर्षाव आणि हिमस्खलनाचा धोका लक्षणीयरीत्या वाढेल.
सामान्य वर्षांत, मार्च-एप्रिल-मे महिन्यात तापमान ४० ते ४५ अंशांपर्यंत असते. परंतु QBO च्या या ब्रेकडाउनमुळे, पुढील उन्हाळा अतितीव्र असेल. मध्य भारतात – महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, छत्तीसगड, तेलंगणा, ओडिशा, झारखंड आणि पूर्व राजस्थानमध्ये तापमान ४८ ते ५० अंशांपर्यंत पोहोचू शकते. सलग १५ ते २० दिवस तीव्र उष्णतेच्या लाटा कायम राहतील. QBO च्या प्रभावामुळे जेट स्ट्रीमचे विचलन होईल, ज्यामुळे पावसाची व्यवस्था अडेल आणि दुष्काळ निर्माण होईल. नागपूर, भोपाळ, अहमदाबाद आणि रायपूर सारख्या शहरांमध्ये दिवसाचे तापमान ४८-५०° सेल्सिअसपर्यंत पोहोचू शकते.
हिंदुस्थानला याचा मोठा फटका बसणार आहे. तसेच युरोपमध्ये थंडीचे आणि बर्फवृष्टीचे प्रमाण वाढणार आहे. तसेच हवामानाची दिशा बदलत असल्याने जगावर हिमयुगाचे सावट असल्याचा इशारा संशोधकांनी दिला आहे.
