रिझर्व्ह बँकेने चलनातून बाद केलेल्या 2000 रुपयांच्या गुलाबी नोटा अजूनही पूर्णपणे परत आलेल्या नाहीत. नोटाबंदीची घोषणा होऊन दीड वर्षांहून अधिक काळ लोटल्यानंतरही सुमारे 5,817 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त मूल्याच्या या नोटा अजूनही लोकांकडे आहेत. 98.37 टक्के नोटा परत आल्या 19 मे 2023 रोजी आरबीआयने 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून काढून घेण्याची घोषणा केली होती. या घोषणेनंतर सुमारे 3.5 वर्षांनी 31 ऑक्टोबर 2025 पर्यंतच्या आकडेवारीनुसार, लोकांकडे अजूनही 5,817 कोटी रुपये मूल्याच्या 2000 रुपयांच्या नोटा आहेत. या नोटा परत येणे केंद्रीय बँकेला अपेक्षित आहे. चलनातून बाद केलेल्या नोटांपैकी 98.37 टक्के नोटा (मूल्यानुसार) केंद्रीय बँकेकडे परत आल्या आहेत. उर्वरित 1.63 टक्के नोटा अजूनही लोकांकडेच आहेत.
19 कार्यालयांमध्ये सुविधा
अहमदाबाद, बंगळुरू, बेलापूर, भोपाळ, भुवनेश्वर, चंदिगड, चेन्नई, गुवाहाटी, हैदराबाद, जयपूर, जम्मू, कानपूर, कोलकाता, लखनऊ, मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, पटना आणि तिरुवनंतपुरम. याशिवाय लोक इंडिया पोस्टद्वारे आपल्या जवळील पोस्ट ऑफिस कार्यालयातूनही या नोटा आरबीआयच्या कोणत्याही जारीकर्ता कार्यालयाला पाठवून त्या थेट आपल्या बँक खात्यात जमा करण्याची सुविधा वापरू शकतात.
आरबीआयने 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून काढून घेण्याची घोषणा केली असली तरी या नोटांची पूर्णपणे वापसी होईपर्यंत त्या कायदेशीर निविदा राहतील, असे स्पष्ट केले होते.
2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाहेर काढण्याची घोषणा झाली, त्या वेळी एकूण 3.56 लाख कोटी रुपये मूल्याच्या नोटा चलनात होत्या. आता हे मूल्य कमी होऊन केवळ 5,817 कोटी रुपये इतके राहिले आहे.
मे 2023 मध्ये नोटा चलनातून बाहेर काढल्याच्या घोषणेनंतर आरबीआयने सुरुवातीला 7 ऑक्टोबर 2023 पर्यंत सर्व बँकांच्या शाखांमध्ये नोटा बदलण्याची सुविधा दिली होती. मात्र नोटांची संख्या कमी झाल्यानंतर केंद्रीय बँकेने ही प्रक्रिया आरबीआयच्या 19 प्रादेशिक कार्यालयांपर्यंत मर्यादित केली आहे.
