लेख – कोरोना निर्बंध, लसीकरण आणि वाद-प्रवाद

>> प्रसाद वि. प्रभू

गेल्या काही दिवसांमध्ये या महामारीसंबंधित तीन महत्त्वाच्या घटना घडल्या. त्यामुळे लोकांची मानसिकता किती सावध आणि सैरभैरही झालेली आहे, हे या घटनांवरून दिसून येईल. पहिली म्हणजे या महामारीसंबंधित नियमांचे, निर्बंधांचे उल्लंघन केल्याच्या कारणास्तव ब्रिटनचे पंतप्रधान बोरीस जॉन्सन यांना आपल्या पदाचा राजीनामा द्यावा लागतो की काय, अशी परिस्थिती निर्माण झाली. दुसरी म्हणजे जगातील पहिल्या क्रमांकाचा सर्बियाचा टेनिसपटू नोव्हाक जोकोविच याने लसीकरणाला आपला उघड विरोध दर्शवून ऑस्ट्रेलियन जनतेचा रोष ओढवून घेतला. कॅनडाच्या पंतप्रधानांवर या महामारीमुळे आपले निवासस्थान सोडून पळून जावे लागण्याचा प्रसंग ओढवला.

दोन वर्षांपूर्वी चीनच्या वुहान शहरामध्ये कोरोनाचा पहिला रुग्ण आढळल्यानंतर आत्तापर्यंत जगभरात कोरोनामुळे अंदाजे जवळ-जवळ पाच कोटी लोकांचा मृत्यू झाला आहे. कोरोना व्हेरिएंटमुळे संसर्ग होणे सुरूच आहे. एकटय़ा हिंदुस्थानातच 5 लाखांपेक्षा जास्त लोक मरण पावलेले आहेत. या महामारी काळातील सार्वजनिक निर्बंधांना लोक वैतागले असले तरी हे निर्बंध आवश्यक आहेत आणि लसीकरणालाही संशय आणि आरोपांमुळे थोडा विरोध होत असला तरी दोन डोस आणि आता सुरू असलेला बूस्टर डोस यामुळे मृत्यूचे प्रमाण खूप कमी झाले असून संसर्गाचे प्रमाणही कमी होत आहे, असा जागतिक संशोधकांचा दावा आहे.

सर्वप्रथम आपण या वर्षाच्या जानेवारीतच ऑस्ट्रेलियन खुल्या ग्रँडस्लॅम टेनिस स्पर्धेत घडलेले नोवाक जोकोविच प्रकरण काय आहे ते पाहू. रॉजर फेडरर, राफेल नदाल, नोव्हाक जोकोविच यांच्या नावावर एकेरीची प्रत्येकी वीस ग्रँडस्लॅम अजिंक्यपदे आहेत. 40 वर्षीय फेडरर जवळ जवळ निवृत्तीच्या मार्गावर आहे तर 36 वर्षीय नदाल आणि 34 वर्षीय जोकोविच यांच्यात एकेरीची सर्वाधिक ग्रँडस्लॅम अजिंक्यपदे मिळवण्यासाठी स्पर्धा सुरू आहे. पण लसीकरणाला असलेल्या विरोधामुळे जोकोविचला ऑस्ट्रेलियन ग्रँडस्लॅम स्पर्धेत भाग घेता आला नाही आणि स्पेनच्या राफेल नदालने जोकोविच आणि फेडरर यांना मागे टाकून आपले विक्रमी 21 वे ग्रँडस्लॅम अजिंक्यपद मिळवले. पण नदालपेक्षा जास्त चर्चेत राहिला तो नोवाक जोकोविचच!

जगामध्ये काही लोकांचा लसीकरणाला आणि कोरोना नियमावली आणि निर्बंधांना विरोध आहे. त्यापैकीच टेनिसपटू नोवाक जोकोविच हा एक आहे. विशेष म्हणजे जोकोविच ज्या देशात राहतो, त्या सर्बियामध्ये 50 टक्के लसीकरण पूर्ण झालेले आहे. पण जोकोविचने लस घेतलेली नाही. जोकोविचचा मास्क बांधण्यासही विरोध आहे. ‘तो गैरसमज निर्माण करीत आहे’, अशी त्याच्याच देशात त्याच्यावर टीका होत आहे. विशेष म्हणजे त्याला कोरोनाचा संसर्गही होऊन गेला आहे. लस न घेता आपण नैसर्गिकरीत्या बरे होऊ शकतो, असा त्याला विश्वास आहे. लस न घेतलेला हा टेनिसपटू वेगवेगळ्या देशांमधील स्पर्धांमध्ये भाग घेण्यासाठी फिरत असतो. पण आता या देशांमधील कोरोनाविषयक नियम, कायदे अधिक कडक झाल्यामुळे त्याच्या सहभागावर अडथळे येऊ लागले आहेत. ऑस्ट्रेलियामध्ये प्रारंभी सवलत म्हणून जोकोविचला प्रवेश देण्यात आला. पण त्यामुळे ऑस्ट्रेलियन जनतेमध्ये रोष निर्माण झाला. हे प्रकरण एवढे गाजले की ते संसद, न्यायालय आणि पंतप्रधानांपर्यंत गेले आणि जोकोविचला हद्दपार करण्यात आले. शेवटी ही स्पर्धा न खेळताच जोकोविचला मायदेशी परतावे लागले. विशेष म्हणजे कोरोनावरील औषधे निर्माण करणाऱ्या एका डॅनिश कंपनीमध्ये जोकोविचची 80 टक्के भागीदारी आहे. जोकोविचप्रमाणे त्याची पत्नी येलेना हिचाही लसीकरणाला विरोध आहे. कोरोना विषाणूंच्या प्रसारास ‘फाईव्ह जी’ कारणीभूत आहे, या तिच्या इंस्टाग्रामवरील विचित्र मजकुरामुळे वाद निर्माण झाला होता. नेटकऱ्यांनी तिची टर उडवली होती.

आंद्रे रुबलोव, इलीना स्वितोलीना अशा काही टेनिसपटूंनीही लसीकरणाला विरोध दर्शविला आहे. पुरुष आणि महिलांच्या जागतिक टेनिस संघटनांनी टेनिसपटूंना लस घेण्याचे आव्हान केले आहे, पण आम्ही त्यांच्यावर सक्ती करणार नाही, अशी भूमिका घेतलेली आहे.

जोकोविच विम्बल्डन टेनिस स्पर्धेत भाग घेऊ शकेल, कारण तेथील कायदा तशी त्याला परवानगी देणारा आहे. पण याच कोरोनामुळे ब्रिटनमध्ये सध्या पंतप्रधान बोरीस जॉन्सन यांना आपले आसन टिकवण्यासाठी तारेवरची कसरत करावी लागत आहे. त्यांचे ‘पार्टीगेट’ प्रकरण सध्या गाजत आहे. लॉक डाऊनच्या काळात नियमावलीचे उल्लंघन करून पंतप्रधानांच्या 10 डाऊनिंग स्ट्रीट या निवासस्थानी 2020 मध्ये पार्टीचे आयोजन केल्याचा आणि सरकारच्या इतर विभागांमध्ये सुद्धा गेट-टुगेदरसारखे कार्यक्रम आयोजिल्याचा आरोप बोरीस जॉन्सन यांच्यावर आहे. याविषयी ब्रिटिश संसदेत त्यांनी माफीही मागितली आहे. विरोधकांनी त्यांच्याविरुद्ध प्रचंड मोहीम सुरू केल्यामुळे जॉन्सन यांचे पंतप्रधानपद जाण्याची शक्यता आहे आणि त्यांच्या जागी हिंदुस्थानी वंशाचे ऋषीसूनक यांना पंतप्रधान होण्याची संधी आहे, असे म्हटले जात आहे. त्यामुळे ब्रिटिश पंतप्रधानांचे भवितव्य सध्या अधांतरी आहे. ब्रिटनमध्ये कोरोना महामारीमुळे आतापर्यंत सुमारे1.5 लाख लोक मृत्युमुखी पडले आहेत.

कोरोना महामारीमुळे ब्रिटनचे पंतप्रधान अडचणीत आलेले दिसत असतानाच कॅनडाच्या पंतप्रधानांवर या महामारीमुळे आपले निवासस्थान सोडून पळून जावे लागण्याचा प्रसंग ओढवला. कॅनडामध्ये लसीकरण आणि लॉक डाऊन यांना ट्रकचालकांनी प्रचंड विरोध केला आहे. या ट्रकचालकांचे आंदोलन सुरू झाल्यावर पंतप्रधान जस्टिन ट्रूडो यांनी ‘महत्त्व वाटत नसलेले अल्पसंख्यांक’ असे त्यांच्याविषयी उद्गार काढल्यावर हे आंदोलक संतप्त झाले. पंतप्रधानांच्या निवासस्थानाला सुमारे 80 हजार ट्रक आणि 50 हजार ट्रकचालकांनी घेराव घातला. त्यामुळे पंतप्रधान ट्रूडो यांना आपल्या कुटुंबियांसह निवासस्थान सोडून पळून जावे लागले आणि इतरत्र आसरा घ्यावा लागला. जवळजवळ 70 किलोमीटरपर्यंत ट्रकच्या रांगा लागलेल्या होत्या. या आंदोलकांनी याला ‘फ्रीडम कनव्हाय’ असे नाव दिले आहे. ‘आपण पलायन केलेले नसून आपल्याला कोव्हिडचा संसर्ग झाला असून सध्या आपण विलगीकरणामध्ये आहोत,’ असे स्पष्टीकरण ट्रूडो यांनी दिले आहे. ज्या ट्रूडोनी हिंदुस्थानातील शेतकऱ्यांच्या आंदोलनाला पाठिंबा दिला होता, त्याच ट्रूडोना आता आपल्या देशातील ट्रकचालकांच्या आंदोलनांना तोंड द्यावे लागत आहे आणि या आंदोलकांना मी भीक घालत नाही, असे उद्दाम उद्गार त्यांनी काढले आहेत. त्यामुळे हिंदुस्थानी नेटकऱ्यांनी ‘भोगा आता कर्माची फळं’ अशी त्यांच्याविषयी प्रतिक्रिया व्यक्त केली आहे. याच कॅनडाच्या पंतप्रधानांनी काही वर्षांपूर्वी हिंदुस्थानला भेट दिली होती, त्या वेळी त्यांच्या शिष्टमंडळात काही खलिस्थानी समर्थकांची उपस्थिती होती, त्यामुळे मोठा गहजब उडाला होता, हे आपल्याला आठवत असेलच! या पार्श्वभूमीवर कोरोना महामारीचा प्रवास सध्या ओमायक्रोनपर्यंत आला आहे. या महामारीच्या सावटातच जगभरातील दैनंदिन जीवन सुरू आहे. जरी अधूनमधून निर्बंध लागत असले तरी उत्सव, कार्यक्रम, समारंभ, निवडणूक प्रचार वगैरे सुरू आहेत. या महामारीमुळे मृत्यू पडणाऱ्यांचे प्रमाण जरी कमी असले तरी आणि त्यातून बरे होणाऱ्यांचे प्रमाण कितीतरी पटीने जास्त असले तरी या महामारीवर रामबाण औषध केव्हा मिळणार, असा प्रश्न  पडलेला आहे आणि असे रामबाण औषध शोधण्यासाठी जगभरातील शास्त्रज्ञ, संशोधक जोरदार प्रयत्न करीत आहेत. त्यांना यश मिळेल अशी आशा आहे.

(लेखक ज्येष्ठ पत्रकार आहेत)