>> रामदास कामत
कॅप्टन विनायक गोरे… देशासाठी काहीतरी करण्याची ऊर्मी आणि जोश असलेला हा तरुण. कश्मीरच्या कुपवाडा सेक्टरमधील दहशतवादी कारवायांत अतुलनीय शौर्य गाजवणारा हा तरुण शहीद झाला. राष्ट्रसेवेच्या स्वप्नांनी आणि महत्त्वाकांक्षेने भारलेल्या आपल्या मुलाला अश्रू न ढाळण्याचे दिलेले वचन आई आजही पाळत आहे.
एक अतिशय हुशार विद्यार्थी. केवळ शालेय अभ्यासातच नव्हे, तर पोहणे, हॉकी आणि फुटबॉलमध्येही तितकाच पारंगत. चार्टर्ड अकाऊंट व्हायचे म्हणून अभ्यासाला सुरुवातही त्याने केली होती. पण तिथे मन फारसे रमले नाही. कारण देशाच्या सीमा त्याला साद घालत होत्या. सैनिकाचा गणवेष खुणावत होता. देशासाठी काहीतरी करण्याची ऊर्मी आणि जोश होता. सीएचे शिक्षण अर्धवट सोडून तो सैन्यात दाखल झाला ते एका निर्धारानेच. मोहिमेवर निघतानाही ‘जर मी हे ध्येय पूर्ण करून जिवंत परतलो तर मी निश्चितच लष्करी जनरलचा दर्जा प्राप्त करेन.’ असा आत्मविश्वास बाळगणारा हा जवान जेव्हा आपल्या आईकडे वचन मागतो की, “मला वचन दे की तू कधीही रडणार नाहीस. तू एका कॅप्टनची आई आहेस आणि तू कधीही रडू नकोस.” तेव्हाच त्याच्या आयुष्याचे ध्येय निश्चित झालेले असते. आणि त्या वीरमातेनेही आपल्या लाडक्या पुत्राला दिलेले सार्वजनिक कार्पामात अश्रू न ढाळण्याचे वचन आजपर्यंत पाळले.
ही हृदयस्पर्शी आणि प्रेरणादायी कहाणी आहे हुतात्मा कॅप्टन विनायक गोरे यांची. त्यांचा जन्म 21 जुलै 1968 रोजी मुंबईतील एका सुखवस्तू कुटुंबात झाला. आई अनुराधा प्रतिष्ठित पार्ले टिळक विद्यालयात मुख्याध्यापिका, तर वडील विष्णू एका मोठय़ा खाजगी बँकेत उच्च पदावर. अगदी सुखासीन आयुष्य जगता आले असते. पण त्यांचे ध्येय असामान्य होते. पार्ले टिळक विद्यालयात शालेय शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर त्यांनी मुंबईतील नरसी मुनजी कॉलेजमधून वाणिज्य शाखेत पदवी घेतली. खेळातील प्रविण्यामुळे अनेक स्पर्धांमध्ये महाविद्यालयाचे प्रतिनिधित्व केले.
कॅप्टन विनायक यांनी छत्रपती शिवाजी महाराज आणि वीर सावरकर यांसारख्या महान देशभक्तांच्या जीवनाने आणि विचारसरणीने प्रेरित होऊन, गणवेशात देशाची सेवा करण्याचा निर्धार केला. वडिलांनी भेट दिलेली एअरगन, साताऱयातील वडिलोपार्जित तलवार हाताळताना हा निर्धार अधोरेखित झाला. अढळ दृढनिश्चयाने त्यांनी संयुक्त संरक्षण सेवा परीक्षा (ण्अं) ची तयारी करण्यासाठी चार्टर्ड अकाऊंटन्सी लेखनाचा अभ्यापाम अर्धवट सोडून देण्याचे धाडसी पाऊल उचलले. आपला मुलगा स्थिर करिअरचा मार्ग अवलंबेल असे त्यांच्या वडिलांना वाटले होते. तथापि, कॅप्टन विनायक यांची देशसेवेची तीव्र भावना पाहून, त्यांनी अखेर मुलाच्या आकांक्षांना पाठिंबा दिला. कॅप्टन विनायक यांनी ण्अं यशस्वीरीत्या उत्तीर्ण केले आणि डेहराडूनमधील इंडियन मिलिटरी अकादमीमध्ये सामील झाले. तेथील कठोर प्रशिक्षणानंतर, त्यांना 12 जून 1991 रोजी भारतीय सैन्यात सेकंड लेफ्टनंट म्हणून शक्तिशाली फील्ड गन आणि जड शस्त्रांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या रेजिमेंट ऑफ आर्टिलरीच्या31 व्या मध्यम रेजिमेंटमध्ये नियुक्त करण्यात आले. कमिशनिंगनंतर त्यांना यांना प्रथम पंजाबमध्ये तैनात करण्यात आले, जिथे त्यांना सुरुवातीच्या फील्ड एक्सपोजरचा अनुभव मिळाला. त्यानंतर, 1992 मध्ये जम्मू-कश्मीरच्या संवेदनशील प्रदेशात तैनात करण्यात आले.
1995 मध्ये कॅप्टन विनायक यांची रेजिमेंट जम्मू-कश्मीरच्या अस्थिर कुपवाडा सेक्टरमध्ये तैनात होती. हा प्रदेश सीमेपलीकडून होणाऱया घुसखोरी आणि दहशतवादी कारवायांनी गंभीरपणे प्रभावित होता. तेथे त्यांनी बंदुकी क्षेत्रे तयार करून तोफखाना पोझिशन्स सुरक्षित करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. दहशतवादी भागात लष्करी काफिले आणि नागरिकांसाठी सुरक्षित मार्ग सुनिश्चित करण्यासाठी रस्ते मोकळे करण्याची सािढय मोहिम पार पाडली.
26 सप्टेंबर 1995 रोजी जेव्हा संपूर्ण देश नवरात्रोत्सव साजरा करत होता, दांडिया आणि गरबाच्या तालावर धुंद नाचत होता तेव्हा कॅप्टन विनायक नियंत्रण रेषेवरील एका चौकीचे नेतृत्व करत होते. ही चौकी सीमेपलीकडून वारंवार गोळीबाराला बळी पडत असे. धार्मिक प्रसंगी सुरक्षा दलांना विशेष सतर्क राहावे लागत असे. शत्रू सैन्याने या चौकीसह इतर भारतीय चौक्यांवर तीव्र हल्ला केला. अंधाधुंद गोळ्यांचा वर्षाव होत असताना, कॅप्टन विनायक आणि त्यांच्या सैनिकांनी जोरदार प्रत्युत्तर दिले. त्यांच्या रणनीतिक कौशल्यामुळे शत्रूच्या हल्ल्याचा प्रभावीपणे प्रतिकार झाला. तथापि, भयंकर चकमकीदरम्यान, शत्रूचा एक गोळा थेट चौकीवर आदळला. कारवाईच्या तयारीत असलेल्या कॅप्टन विनायकला स्फोटात गंभीर दुखापत झाली. राष्ट्रसेवेच्या स्वप्नांनी आणि महत्त्वाकांक्षेने भारलेल्या मेंदूचे तुकडे तुकडे झाले. देशासाठी घोषणा देणारा श्वास वयाच्या 26 व्या वर्षीच शांत झाला.
त्यांच्या अतुलनीय शौर्याला अभिवादन म्हणून मुंबईतील विलेपार्ले परिसरातील एका रस्त्याला ‘कॅप्टन विनायक गोरे मार्ग’ असे नाव देण्यात आले आहे. मुंबईतील पूर्व-पश्चिम विलेपार्लेला जोडणाऱया उड्डाणपुलाला कॅप्टन विनायक गोरे यांचे नाव देण्यात आले आहे. याशिवाय मुंबईतील अनेक नागरिकांनी त्यांच्या नावाने विविध शाळांमधील अनेक शिष्यवृत्त्या प्रायोजित केल्या आहेत.
कश्मीरमध्ये आपल्या पुत्राला वीरगती प्राप्त झाल्यावर वीरमाता अनुराधा गोरे यांनी विशिष्ट ध्येयाने महाराष्ट्रभर फिरून व्याख्याने देत मोठय़ा संख्येने तरुण पुरुष, विद्यार्थ्यांना आणि महिलांना सैन्यात सामील होण्यासाठी प्रेरित केले आहे. त्यांनी मराठीत सैनिकांबद्दल अनेक पुस्तके लिहिली आहेत.
