>> दिलीप ठाकूर
मराठी चित्रपटसृष्टीच्या चौफेर वाटचालीत 1954 साली अतिशय महत्त्वाची गोष्ट घडली. पहिल्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांत अत्रे पिक्चर्स या बॅनरखालील आचार्य अत्रे दिग्दर्शित ‘श्यामची आई’ या चित्रपटाचा सुवर्ण पदक पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. साने गुरुजी यांच्या ‘श्यामची आई’ या कथेवर आधारित हा चित्रपट आहे. यात आईची भूमिका वनमाला यांनी साकारली, तर श्यामची भूमिका माधव वझे यांनी साकारलीय. तेव्हा ते बालकलाकार होते आणि तेव्हापासून ते ‘श्यामची आई’ या चित्रपटातील ‘श्याम’ असे ओळखले गेले तरी त्यांची कारकीर्द अतिशय चौफेर व कौतुकास्पद अशीच आहे. 7 मे 2025 रोजी वयाच्या शहाऐंशीव्या वर्षी पुणे शहरात त्यांचे निधन झाले. अभिनेता, समीक्षक, प्राध्यापक अशी त्यांची दीर्घकालीन यशस्वी व उल्लेखनीय वाटचाल आहे. अलीकडेच त्यांना पुण्यातील साहिर लुधियानवी फाऊंडेशनच्या वतीने बलराज साहनी पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते. ‘श्यामची आई’ हा चित्रपट त्यानंतर सत्तरच्या दशकात राज्यातील अनेक शाळांमधून दाखवण्यात आल्याने माधव वझे यांचा अभिनयही अनेक विद्यार्थ्यांसमोर जात राहिला. हा कायमच चर्चेत असलेला असा आदर्श चित्रपट आहे. आपण अशा सामाजिक कलाकृतीत बालकलाकार म्हणून काम केल्याचा त्यांना अनेक वर्षे आनंद होत होता. पन्नासच्या दशकात त्यांनी शांताराम आठवले दिग्दर्शित ‘वहिनीच्या बांगडय़ा’ अशा काही मराठी चित्रपटांतून बालकलाकार म्हणून भूमिका केल्या. कालांतराने त्यांनी एकीकडे रंगभूमीवर पाऊल टाकले तर दुसरीकडे त्यांनी पुण्यातील वाडिया महाविद्यालयात इंग्लिशचे प्राध्यापक म्हणून अनेक वर्षे काम केले. चित्रपटातील त्यांची वाटचाल ‘बापजन्म’, ‘थ्री इडियट्स’, ‘डिअर जिंदगी’, ‘एवढंसं आभाळ’ वगैरे चित्रपटांतून सुरू राहिली. यातील विधू विनोद चोप्रा निर्मित व राजकुमार हिरानी दिग्दर्शित ‘थ्री इडियट्स’मधील त्यांचा मिस्टर लोबो खूप लक्षवेधक ठरला. या चित्रपटात अनेक व्यक्तिरेखा असूनही मिस्टर लोबो लक्षात येतात. यानिमित्त माधव वझे यांची बरीच चर्चा झाली. फार पूर्वी त्यांनी ‘हॅम्लेट’ या नाटकाचे दिग्दर्शनदेखील केले. होते. लेखन क्षेत्रातही त्यांनी विशेष उल्लेखनीय कामगिरी केली. त्यांनी ‘प्रायोगिक रंगभूमी’, ‘रंगमुद्रा’, ‘श्यामची आई, आचार्य अत्रे आणि मी’, ‘नंदनवन’ अशी पुस्तकं लिहिली. ‘श्यामची आई, आचार्य अत्रे आणि मी’ या पुस्तकात त्यांनी स्वतःचे बहुस्तरीय अनुभव सांगितले आहेत. या चित्रपटासंदर्भात त्यांना अनेक वर्षे मुलाखतीची संधी मिळाली. त्यात पुनः पुन्हा काय सांगायचे असे त्यांना कधीच वाटले नाही. गोवा कला अकादमीत ते काही काळ अध्यापक होते. विशेष म्हणजे त्यांनी ‘एकेकाळच्या दिवाळीच्या आठवणी’ असे काही व्हिडीओदेखिल केले. कला क्षेत्रात अशा अनेक छोटय़ा मोठय़ा गोष्टी त्यांनी केल्या. जुने संस्कार आणि सरळमार्गी कामाची पद्धत हे त्यांचे वैशिष्टय़ काळ बदलला तरी कायम राहिले. आपल्या लहानमोठय़ा कामाचा आनंद घेत घेत आपल्या सहवासात येत असलेल्यांसोबत छान मनमोकळ्या गप्पा करत करत आपल्या कर्तव्य व जबाबदारीचे भान असलेले व्यक्तिमत्त्व असे माधव वझे यांच्याबद्दल म्हणता येईल.
