>> पंजाबराव मोरे
संभाजीनगर येथील सरस्वती भुवन विज्ञान महाविद्यालयाने अकरावीची प्रथम सत्राची परीक्षा ‘ऑनक्रीन’ घेण्याचा क्रांतिकारी प्रयोग यशस्वीपणे राबविला. मराठवाडय़ात पहिल्यांदाच राबविल्या गेलेल्या या प्रयोगामुळे विद्यार्थ्यांना संगणकावर एका क्लिकवर प्रश्नपत्रिका उपलब्ध होत असून या प्रणालीत 100 टक्के कॉपीमुक्त परीक्षा घेणे शक्य झाले आहे.
कागद निर्मितीसाठी प्रचंड जंगलतोड होत असल्याने अवघ्या जगाला पर्यावरणाची समस्या भेडसावत आहे. त्यातून पेपरलेस
वर्किंगवर सर्वत्र भर दिला जात असताना आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या युगात तंत्रज्ञानासोबत कागदाच्या खर्चात बचत व्हावी म्हणून छत्रपती संभाजीनगर येथील 115 वर्षांचा इतिहास असलेल्या श्री सरस्वती भुवन शिक्षण संस्थेच्या सरस्वती भुवन विज्ञान महाविद्यालयाने अकरावीची प्रथम सत्राची परीक्षा ‘ऑनक्रीन’ घेण्याचा क्रांतिकारी प्रयोग यशस्वीपणे राबविला आहे. यामुळे विद्यार्थ्यांना संगणकावर एका क्लिकवर प्रश्नपत्रिका उपलब्ध होत असून या प्रणालीत 100 टक्के कॉपीमुक्त परीक्षा घेणे शक्य झाले आहे. असा प्रयोग मराठवाडय़ात पहिल्यांदाच होत आहे.
मराठवाडा निजामाच्या जुलमी जोखडात असताना 1915 मध्ये छत्रपती संभाजीनगरात श्री सरस्वती भुवन शिक्षण संस्थेची शारदा मंदिर कन्या प्रशाळा ही मुलींसाठी पहिली मराठी शाळा सुरू करण्याचे धाडस मराठवाडा मुक्तिसंग्रामातील क्रांतिकारकांनी घेतला. पुढे देशाच्या स्वातंत्र्यानंतर 13 महिन्यांनी मराठवाडा स्वतंत्र झाला. यात स. भु. शिक्षण संस्थेचे सर्वच धुरीण सहभागी झालेले होते. याच संस्थेने सर्वगुणसंपन्न विद्यार्थी घडवण्यासाठी आपल्या विविध शाखांमधून विद्यार्थीकेंद्रित उपक्रम राबवले आहेत. त्याचाच एक भाग म्हणून पर्यावरण संतुलन आणि जंगलतोड थांबवण्यासाठी मुंगीचा वाटा म्हणून संस्थेच्या स. भु. विज्ञान महाविद्यालयाने प्रायोगिक तत्त्वावर इयत्ता अकरावीसाठी ‘पेपरलेस एक्झाम’ उपक्रम राबविण्याचे ठरवले. महाविद्यालयाचे प्राचार्य डॉ. सतीश पाटील यांनी शिक्षकांच्या एका बैठकीत मांडलेली ही कल्पना सर्वांनाच आवडली. उपप्राचार्य संजय गायकवाड यांच्या मार्गदर्शनाखाली संगणकतज्ञ प्रा. अमोल झाल्टे यांनी एक सॉफ्टवेअर तयार केले. या सॉफ्टवेअरमध्ये मराठी, हिंदी, इंग्रजी, संस्कृत, मानसशास्त्र, जीवशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित, सिव्हिल इंजिनीअरिंग, इलेक्ट्रॉनिक्स, कॉम्प्युटर सायन्स या विषयांच्या प्रश्नपत्रिका संग्रहित करण्यात आल्या.
परीक्षा सुरू होण्याच्या एक तास अगोदर वेळापत्रकाप्रमाणे त्या त्या दिवशी प्रश्नपत्रिका अपलोड करण्यात आल्या. विद्यार्थी संगणकासमोर बसल्यावर ‘स्टार्ट एक्झाम’ म्हणताच विद्यार्थ्यांना एका क्लिकवर क्रीनवर प्रश्नपत्रिका पीडीएफ स्वरूपात उपलब्ध झाल्या. विद्यार्थ्यांनी त्या प्रश्नपत्रिका पाहून उत्तरपत्रिकेवर उत्तरे लिहिली.
यासाठी दोनशे संगणकांची सात लॅबमधून व्यवस्था करण्यात आली आहे. नऊ वर्ग तुकडय़ांचे तीन-तीनचे गट करून ही परीक्षा सकाळी आठ ते सायंकाळी साडेपाच वाजेदरम्यान अडीच तासांचे एक सत्र संपल्यानंतर एक तासाचे मध्यंतर याप्रमाणे रोज तीन सत्रांत परीक्षा घेतली जात आहे. परीक्षेदरम्यान वीज पुरवठा खंडित झाल्यास जनरेटरची व्यवस्था प्रशासनाने केली आहे.
या ऑनक्रीन परीक्षेमुळे कागदाच्या खर्चाची बचत होत असून विद्यार्थ्यांची एकाग्रता वाढली आणि कॉपीला 100 टक्के आळा बसला आहे. संगणकाबद्दल अनभिज्ञ असणाऱया विद्यार्थ्यांना त्याचे कौशल्य प्राप्त होत आहे. ही परीक्षा 17 नोव्हेंबर ते 24 नोव्हेंबर या कालावधीत होत आहे. परीक्षा सुरळीत सुरू राहण्यासाठी परीक्षा विभागप्रमुख प्रा. बाबासाहेब कांबळे, तंत्रज्ञ सहायक प्रा. आशुतोष कळवणकर, प्रा. संभाजी भंडे, प्रा. दिग्विजयश्री आंबेवाडीकर, प्रा. राजीव पाटील, प्रा. बालाजी हेबारे ही परीक्षा समिती कार्यरत आहे.
तंत्रज्ञानाचा उपयोग विद्यार्थ्यांना करता यावा, ते कौशल्याधिष्ठित व्हावे, प्रश्नपत्रिकेच्या म्हणजे कागदाच्या खर्चात बचत व्हावी त्यानिमित्ताने पर्यावरणाचे संतुलन राखण्यास मदत होईल, हा ऑनक्रीन परीक्षा घेण्यामागचा उद्देश आहे. विद्यार्थ्यांनी याला दिलेला उत्स्फूर्त प्रतिसाद अत्यंत उत्साहवर्धक असल्याचे प्राचार्य डॉ. सतीश पाटील यांनी सांगितले.
ऑनक्रीन परीक्षा देण्याचा वेगळाच अनुभव येत असून डिजिटलच्या काळात वावरणाऱया आमच्या पिढीला ही परीक्षा सोपी व आनंददायी वाटत असल्याची प्रतिक्रिया सुप्रिया ढगे या अकरावीची परीक्षा देणाऱया विद्यार्थिनीने दिली.
