नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी स्कंदमातेची पूजा केली जाते. स्कंदमाता ही दोन शब्दांपासून बनलेली आहे. ‘स्कंद’ आणि ‘माता’. भगवान स्कंद (कार्तिकेय) यांची आई असल्याने, या देवीचे नाव स्कंदमाता ठेवण्यात आले. तिचे आशीर्वाद मिळाल्याने, आपल्याला प्रत्येक अडचणीला तोंड देण्याची क्षमता मिळते. मातृत्व, धैर्य आणि ज्ञानाचे प्रतीक असलेले दुर्गेचे हे रूप आदर्श मानले जाते.
स्कंदमाता हा संदेश देते की महिला केवळ त्यांच्या कुटुंबाचा पायाच नाही तर समाजाच्या विकासातही महत्त्वपूर्ण योगदान देतात. स्कंदमातेची पूजा केल्याने आपल्या जीवनात शक्ती, धैर्य आणि ज्ञान येऊ शकते, ज्यामुळे आपल्याला पुढे जाण्याची प्रेरणा मिळते. असे मानले जाते की तिचे आशीर्वाद आपल्याला प्रत्येक अडचणीला तोंड देण्यास सक्षम करतात. याद्वारे आपण आपली आंतरिक शक्ती ओळखतो आणि आपली स्वप्ने साकार करतो.
शास्त्रांमध्ये, स्कंदमातेचे वर्णन एक सुंदर स्त्री म्हणून केले आहे जी तिचा मुलगा स्कंदला मांडीवर धरते. तिचा रंग दुधाळ आहे, जो शांती आणि पवित्रतेचे प्रतीक आहे. स्कंदमाता ही चार हातांची देवी आहे. तिच्या दोन हातात कमळाचे फूल आणि त्रिशूळ आहे, तर इतर दोन हातात तिचा मुलगा स्कंद आहे. तिला पद्मासन असेही म्हणतात, ज्याचा अर्थ ती कमळावर बसलेली आहे. या स्वरूपात, तिची कृपा भक्तांना प्रचंड शक्ती आणि धैर्य देते.
स्कंदमातेचे रूप मातृत्वाचे प्रतीक आहे. तिच्या मातृत्वाच्या भूमिकेत, ती केवळ तिच्या पुत्राचे, स्कंदाचे रक्षण करत नाही तर सर्व मुलांचे आई म्हणूनही रक्षण करते. ती प्रत्येक आईसाठी एक आदर्श आहे, तिच्या मुलांवर अमर्याद प्रेम आणि करुणा आहे. हे वैशिष्ट्य तिला सर्वात शुद्ध आणि सर्वात दयाळू देवी म्हणून सादर करते. असे मानले जाते की स्कंदमाता मुलांची इच्छा असलेल्यांवर तिचे आशीर्वाद वर्षाव करते. त्यांना योग्य मार्गावर चालण्याची प्रेरणा देऊन, ती त्यांच्या जीवनात समाधान आणि समृद्धी आणते.
शास्त्रांमध्ये असे म्हटले आहे की स्कंदमाता “ॐ दम दुर्गेय नमः” मंत्राचा जप करणाऱ्या भक्तांना मानसिक शांती आणि आशीर्वाद देते.
स्कंदमातेचे महत्त्व केवळ धार्मिकच नाही तर सामाजिक देखील आहे. मातृत्वाचे प्रतीक म्हणून, ती समाजात संतुलन राखते. देवीचा हा पैलू मातृत्वाची शक्ती प्रकट करतो; ती प्रेमाने परिपूर्ण आहे आणि गरज पडल्यास शत्रूंचा नाश करू शकते. स्कंदमाता केवळ मातृत्वाचे प्रतीक नाही तर ज्ञान आणि शिक्षणाचे प्रतीक देखील आहे.
