पिंपरी-चिंचवडसारख्या ‘स्मार्ट सिटी’कडे वाटचाल करत असलेल्या शहरी भागात कुपोषित बालकांचे प्रमाण वाढत आहे. शहरामध्ये ३६१ अंगणवाड्या आहेत. यामध्ये ३ ते ६ वयोगटातील १२ हजार ७२९ लाभार्थी आहेत. फक्त अंगणवाडीमध्ये शिकणाऱ्या तसेच अंगणवाडीसेविकांकडून इतरही लोकवस्तीमध्ये लहान मुलांचे सर्वेक्षण केले जाते. या सर्वेक्षणात ६९८ बालके कुपोषित असल्याचे आढळून आले आहे.
पिंपरी-चिंचवड महापालिकेमार्फत शहराच्या विविध भागांत एकात्मिक बालविकास प्रकल्पांतर्गत शासनामार्फत ३६१ अंगणवाड्या चालविल्या जातात. अंगणवाडीमध्ये येणारी मुले ही आर्थिक दुर्बल घटकातील, बिगारी काम करणारे, हातावरचे पोट असणाऱ्या कुटुंबांतील आहेत. शासनाकडून येणारा पोषण आहार मुलांपर्यंत योग्य प्रकारे पोचतो का, यामध्ये अंगणवाडीसेविकांची भूमिका महत्त्वाची असते. अंगणवाडीमध्ये येणाऱ्या सर्व मुलांना शासनाकडून पोषण आहार पुरविला जातो. हा आहार त्यांना अंगणवाडीमध्येच खाऊ घातला जातो. आहारातील पोषणमूल्य वाढवून मुलांचे कुपोषणाचे प्रमाण कमी करण्याचे आवाहन अंगणवाडीकडे असते.
कुपोषणासारखी गंभीर स्थिती उद्भवते जेव्हा एखाद्या व्यक्तीच्या आहारात योग्य प्रमाणात पोषक घटक नसतात. याला खराब पोषण म्हणूनदेखील ओळखले जाते. कुपोषण ही अशी स्थिती आहे, जेव्हा बालकाला आहारातून पुरेशी पोषणतत्त्वे मिळत नाहीत. अंगणवाडीमध्ये मुलांना दररोज वेगवेगळ्या प्रकारचा पोषण आहार दिला जातो. गव्हाची लापशी, मुरमुरा लाडू, भात, तांदळाची खिचडी, शेंगदाणा लाडू, उसळ, राजगिरा लाडू, व्हेज पुलाव, नाचणी लाडू आदी आहार दिला जातो.
केंद्र शासनाच्या निधीतून राज्यात ग्रामीण भागात ग्राम बालविकास केंद्र योजना राबविण्यात येते. मात्र, ही योजना शहरी भागात राबविली जात नाही. ग्रामीण आणि आदिवासी क्षेत्रातील लहान बालकांच्या कुपोषणावर प्रभावीपणे मात करण्यासाठी ही केंद्रे उभारली आहेत. पूरक पोषण आहार देणे आणि वेळीच आवश्यक आरोग्यसेवा पुरविणे, या दोन्ही महत्त्वाच्या बाबी आहेत. केंद्राअंतर्गत पूरक पोषण आणि आरोग्यसेवा या दोन्ही एकत्रितपणे पुरविल्या जातात. शहरामध्येदेखील कुपोषणमुक्तीसाठी नागरी बालविकास केंद्र उभारण्यात येणार आहे.
मुलांचे वजन आणि उंची घेऊन त्यानुसार ते कुपोषित आहे की नाही हे ठरविले जाते. शहरात आढळलेल्या कुपोषित मुलांना औंध रुग्णालयात पाठविले जाते. जी कुपोषित मुले आहेत, त्यांना डॉक्टरांच्या आणि इतर आहारतज्ज्ञ व्यक्तींच्या देखरेखीखाली त्यांना दररोज विशेष पूरक आहार देण्यात येतो आणि वजन वाढते की नाही, याची तपासणी केली जाते.
– सुरेश टेळे, बालविकास प्रकल्प अधिकारी.
