>> अमोल हेंद्रे
माझी वाईल्ड लाइफ फोटोग्राफी मान्यवरांनी नावाजली. खुश होऊन बालीमधले उबुदचे संस्थानिक श्रीमान चोकोर्दा पुत्रा यांनी मला शाही भोजनासाठी त्यांच्या महालात निमंत्रित केलं. पण खरं सांगू, या सगळ्यात मला ओढ लागली होती ती उबुदच्या जंगलात आढळणाऱ्या बिंतुराँग या वन्यजीवाची…!
उबुदमधल्या प्रतिष्ठित ‘तामन देदारी आर्ट गॅलरी’मध्ये बाली टुरिझम बोर्डाने माझ्या वाइल्ड लाइफ फोटोचं प्रदर्शन भरवलं होतं. हे प्रदर्शन 11-12 मे 2023 रोजी भरवण्यात आलं होतं. उबुद हे माझं आवडतं ठिकाण. मी अनेकदा इंडोनेशियाची वारी केली आहे. प्रत्येक वेळी मी उबुदला भेट दिलीये. उबुद भातशेतीसाठी प्रसिद्ध आहे. तिकडचं सरस्वती मंदिर लाजवाब आहे. उबुद हे बालीतलं महत्त्वाचं सांस्कृतिक केंद्र मानलं जातं. लाकडातलं कोरीवकाम आणि उबुद चित्रशैलीला जगातल्या प्रसिद्ध कलावंतांनी मानाचा मुजरा केला आहे. अशा ठिकाणी मला माझ्या फोटोचं प्रदर्शन करायला मिळतंय ही मोठी पर्वणी होती.
हे प्रदर्शन पाहण्यासाठी जगभरातले फोटोग्राफर आणि पर्यटक आले होते. त्यात बाली राज्याचे प्रतिष्ठित पाहुणे, राजदूत होते. तिकडच्या महत्त्वाच्या वर्तमानपत्रांनी या प्रदर्शनाला पहिल्या पानावर प्रसिद्धी दिली. त्या मंडळींना माझे सुमात्रन वाघांचे फोटो विशेष आवडले. इतकंच नव्हे तर उबुदचे संस्थानिक श्रीमान चोकोर्दा पुत्रा यांनी मला शाही भोजनासाठी त्यांच्या महालात निमंत्रित केलं. पण खरं सांगू, या सगळ्या कृत्रिम राजशिष्टाचारात माझं मन रमत नव्हतं. मला ओढ लागली होती ती उबुदच्या वेशीबाहेर असलेल्या घनदाट जंगलाची.
इंडोनेशियातली जंगलं माझ्या परिचयाची आहेत. 10 मीटर लांबीचे साप, मगरी, सरडे, मडस्किपर मासे, माकडं, सुमात्राचे वाघ… हे प्राणी मी अनेकदा अभ्यासले आहेत. पण तिकडच्या बिंतुराँगशी माझी कधी जानपहेचान झाली नाही. प्रदर्शनाच्या धामधुमीत माझ्या मनात बिंतुराँग रेंगाळत होता. उबुदमध्ये जमलेल्या स्थानिक प्राणीप्रेमींकडे मी मुद्दाम बिंतुराँगचा विषय काढत होतो. इंडोनेशियाचे प्रसिध्द प्राणीतज्ञ तोल्हाह उबुदी एकदा गप्पांच्या ओघात मला म्हणाले होते, बिंतुराँग हा एक गमतीशीर प्राणी बालीच्या जंगलात आढळतो. तो काळाकुट्ट असतो. धड ना अस्वल, धड ना मांजर, धड ना खारूताई अशा प्रकारचा तो असतो. त्याला जंगल परिसरातली माणसं प्रेमाने ‘पॉपकॉर्न’ म्हणतात. कारण त्याच्या अंगाला पॉपकॉर्न सारखा वास येतो. त्याच्या शेपटीजवळच्या भागातून एक द्रव प्रसवतो. त्याला तो वास असतो. वासाच्या सहाय्याने तो आपला अधिवास निश्चित करतो.
उबुदचं प्रदर्शन संपल्या संपल्या मी काही स्थानिक मित्रांना घेऊन जंगल भ्रमणाला निघालो. आम्ही ठराविक अंतरापर्यंत जीपने गेलो. वाहनांना जाण्याची परवानगी नाही त्या हद्दीवर उतरलो. त्यानंतर सगळा मामला मजल दरमजल करण्याचा होता. तो परिसर शांत निवांत होता. जंगल असलं तरी तिथे भीतीचा लवलेश नव्हता. मधेमधे झाडं-झुडपं तर मधेमधे भात जमीन असं चित्र होतं. मध्येच कुठे पंचवीस पन्नास झाडं दाटीवाटीने उभी होती. तिथे पक्ष्यांचे थवे या झाडावरून त्या झाडावर मजेत बागडत होते. त्यात आकाशात मोठी भरारी घेणारा ससाणा सगळ्याचं लक्ष वेधून घेत होता. आमची पायपीट सुरू होती. पण कुठे बिंतुराँग दिसला नाही की
पॉपकॉर्नचा वास आला नाही.
माझा अनुभव असा आहे की, जंगल कोणाला हताश करत नाही. याची प्रचिती इथेही आली. पाय मरणाचे दुखत होते. म्हणून आम्ही एका मोठय़ा झाडाच्या बुंध्याचा आश्रय घेतला. थर्मासमधला चहा संपता संपता मांजर गुरगुरण्याचा आवाज आला. आम्ही सावध झालो. सूर्यास्त व्हायला अजून बराच वेळ होता. फोटोग्राफीसाठी परफेक्ट उजेड होता. इतक्यात झाडावरून एक भलं मोठं मांजर धपकन उडी मारून खाली आलं. मागोमाग अजून एक काळकुट्ट मांजर खाली आलं. दोन तंदुरुस्त बिंतुराँग आमच्यापासून आठ दहा फुटांच्या अंतरावर होते. ते प्रेमीयुगुल होतं, असं आमच्यातल्या एकाने ओळखलं. थोडय़ा वेळाने आमच्याही ते लक्षात आलं. त्यांचं एकमेकांवर गुरगुरणं म्हणजे प्रेमाच्या आणाभाका होत्या. त्यांच्या शेपटय़ा तजेलदार आणि फुरफुरत होत्या. मला जर्मन मांजरांची आठवण आली. त्याचं शरीर छोटय़ा अस्वलासारखं होतं. आमच्यातल्या एकाने विचारलं, ‘अरे, पण पॉपकॉर्नचा वास येत नाहीये.’ तेवढय़ात नराने मादीला आडवं पाडलं. अन् उग्र असा वास आला. अक्षरश पॉपकॉर्न भाजतात तसा…!
बिंतुराँग दोन अडीच फुटी जनावर आहे. त्याला मोठाल्या मिशा असतात. त्या चटकन नजरेत भरतात. दोन छोटे लुकलुकते डोळे आणि त्यांच्या मध्ये थोडं खाली नाकाचं भोक. तो मांसाहारी असतो. पण जास्त करून फळं-फुलं खाणं पसंत करतो. त्याच्या शेपटीत ताकद असते. तो आपल्या परिवारात रमतो. सहसा कोणाच्या वाटेला जात नाही. काही माणसं त्याला पाळतात, असं एकाने सांगितलं. त्याची जर कोणी कळ काढली तर तो नखं काढतो. आमच्या समोरचं युगुल रंगात येणार इतक्यात आणखी एका नराची तिथे एन्ट्री झाली. मग दोन नर समोरासमोर नखं काढून गुरगुरायला लागले. मादी एकीकडे हिरमुसली. आमचा ड्रायव्हर म्हणाला, ‘पहा पहा लव्ह ट्रँगल!’ आता दोन नर हमरीतुमरीवर आले. रंगाचा बेरंग झाला. आमची फोटोग्राफी सुरूच होती. सोसाटय़ाचा वारा सुटला. अचानक थोडा गडगडाट झाला. आधी प्रेमाचा पुळका. मिलनाची आस. नंतर व्हीलनची एन्ट्री. मग लव्ह ट्रँगलमधून निर्माण झालेला वाद. मध्येच वादळ वाऱ्याची चाहूल. दोन नर आणि एक निराश मादी यांनी केलेलं पलायन! सगळंच अचंबित करणारं होतं. हा सारा खेळ आठ दहा मिनिटात समाप्त झाला. तो पाहताना आम्ही सारे थरारलो. आता पॉपकॉर्नसारखा वास आला. पण समोरचं रणांगण ओस पडलं होतं. सूर्याने क्षितिज रेषेला स्पर्श केला होता. वादळही शमलं होतं आणि आमची पावलं झपझप जीपच्या दिशेने निघाली.
शब्दांकनः निलय वैद्य
