डॉ. ज्योती मेहता
कर्करोग बरा होण्यासाठी वेळीच निदान व उपचार होणे आवश्यक आहे. त्यामुळे कर्करोग शरीराच्या इतर भागात पसरण्याचा धोका कमी होतो तसेच त्याचा प्रसार पूर्णत रोखता येतो. वेळीच निदान हे यशस्वी परिणामांची शक्यता वाढवते. कर्करोगाच्या प्रकारानुसार कर्करोगाची चिन्हे आणि लक्षणे मोठय़ा प्रमाणात बदलू शकतात. यामध्ये काही सामान्य चिन्हे अशी आहेत:
- अचानक वजन कमी होणे, सतत थकवा येणे.
- आतडी किंवा मूत्राशयाच्या संबंधी बदल: आतडय़ांसंबंधी हालचाली किंवा लघवीच्या पद्धतींमध्ये बदल होतात.
- सततचा खोकला किंवा आवाजातला कर्कशपणा.
- स्तनाच्या ऊतीमध्ये गाठ किंवा आकारात बदल किंवा स्तनाग्रातून होणारा स्राव.
- त्वचेतील बदल: मोल्स, त्वचेचा रंग किंवा त्वचेच्या नवीन जखमांमध्ये दिसणारा बदल.
- सतत वेदना वा त्यामागचे कारण स्पष्ट न होणे.
- गिळताना सतत त्रास होणे किंवा घास अडकल्याची भावना.
- चामखीळ किंवा तिळामध्ये बदल होणे.
ही लक्षणे केवळ कर्करोगच नव्हे, तर विविध परिस्थितींमुळे उद्भवू शकतात. तथापि, यापैकी कोणतीही चिन्हे कायम राहिल्यास किंवा चिंतेची वाटल्यास योग्य मूल्यांकन आणि निदानासाठी हेल्थकेअर व्यावसायिकांचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे. कर्करोगावर मात करण्यासाठी वापरण्यात येणाऱया उपचार पध्दतींचेही काही दुष्परिणाम दिसून येतात ते खालीलप्रमाणेः
वेदना: नसा, अवयव किंवा हाडांमुळे टय़ुमर दाबल्यामुळे कर्करोगासंबंधी वेदना वाढू शकतात.
थकवा: कर्करोगाच्या रुग्णांमध्ये अत्यंत थकवा आणि ऊर्जेची कमतरता जाणवते.
- कर्करोगाशी संबंधित अशक्तपणामुळे लाल रक्तपेशी कमी झाल्यामुळे थकवा आणि अशक्तपणा येऊ शकतो.
- केस गळणे: केमोथेरपीसारख्या कर्करोगाच्या काही उपचारांमुळे अनेकदा केस गळतात.
- मानसिक आरोग्यावर परिणाम: कर्करोगाच्या रुग्णांमध्ये चिंता, नैराश्य आणि तणाव सामान्य आहेत.
- काही रुग्णांना ‘केमो ब्रेन’चा अनुभव येतो, ज्यामध्ये स्मृतीसंबंधी समस्या आणि लक्ष केंद्रित करण्यात अडचणी येतात.
- आरोग्याच्या बाबतीत वेळेवर उपचार करणे, विशेषत: कर्करोगासारख्या परिस्थितींमध्ये अनेक कारणांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे.
- लवकर निदान: कर्करोगाचे सुरुवातीच्या टप्प्यात निदान झाल्याने यशस्वी उपचार करता येणे शक्य होते.
- उत्तम उपचार पर्याय: सुरुवातीच्या टप्प्यातील कर्करोगांमध्ये कमी दुष्परिणामांसह कमी आाढमक उपचारांसह अधिक पर्याय उपलब्ध असतात. जसजसा कर्करोग वाढत जातो तसतसे उपचार पर्याय अधिक मर्यादित होऊ शकतात.
- सुधारित परिणाम: त्वरित उपचार शरीराच्या इतर भागांमध्ये कर्करोगाचा प्रसार रोखू शकतो.
- लक्षणे लवकर ओळखल्याने वेदना, अस्वस्थता आणि कर्करोगाशी संबंधित इतर गुंतागुंतीचे व्यवस्थापन करण्यात मदत होते.
- वेळीच उपचार केल्यास महागडय़ा उपचारांची आवश्यकता भासत नाही. हा दृष्टिकोन केवळ शारीरिकच नव्हे, तर मानसिक त्रासदेखील कमी करतो.
रेडिएशन आणि क्लिनिकल ऑन्कोलॉजिस्ट (टीजीएच ऑन्को–लाइफ कॅन्सर सेंटर, तळेगाव)
