> अर्चना रायरीकर, आहारतज्ञ
वजन वाढण्याची कुठली कारणे आहेत किंवा आपण असे म्हणूयात की, वजन कमी होण्याची कुठली कारणे आहेत… ती जाणून घेऊया…
मी कितीही कमी खाल्ले किंवा नीट व्यायाम केला तरीही माझे वजन काही कमी होत नाही, हे खूप त्रासदायक आहे. वजन वाढण्याची अतिरिक्त कारणे ऐकून तुम्हाला नवल वाटेल. पण त्या गोष्टींवर जर काम केले तर वजन कमी होण्यास फायदाही होऊ शकेल.
झोपेचा अभाव
झोप आणि वजन वाढणे परस्पर पूरक आहे. जर तुम्ही उशिरा उठत असाल आणि रात्री उशिरा फ्रीज उघडून खात असाल तर वजन वाढेलच. कारण तुम्ही जास्त पॅलरी खात आहात. दुसरं कारण म्हणजे तुमची झोप कमी असेल तर तुमच्या शरीरातील संप्रेरकांच्या पातळीतील बदल होण्याने भूक वाढणे आणि खाल्ल्यानंतर पोट भरल्यासारखे वाटत नाही असे होऊ शकते. यासाठी योग्य झोप नसेल तर आपले वजन वाढू शकते किंवा ते कमी होत नाही.
अतिरिक्त ताण
आजकाल धकाधकीच्या आयुष्यात माणसाला वेगवेगळय़ा प्रकारचे ताणतणाव असतात.
कॉर्टिसॉल म्हणजेच ‘तणाव संप्रेरक’ यांचा स्राव होतो, ज्यामुळे भूक वाढते. तणाव कमी करण्यासाठी शरीर अजून अन्न मागते. अशा वेळेस गोड किंवा तेलकट पदार्थ खाल्ल्याने मनाला बरे वाटते. ताणावर विजय मिळवण्याची आणि शरीराला संरक्षण करण्याची निसर्गाची ही एक योजना आहे. परंतु सध्याची जीवनशैली बघता या अतिरिक्त पॅलरीज आपल्याला वजन वाढवायला प्रवृत्त करू शकतात हे नक्की.
ऑण्टिडिप्रेसन्ट्स
मानसिक ताणतणाव सध्याचे जीवनशैलीचा एक भाग बनला आहे. अनेक लोक त्यामुळे डिप्रेशनचे शिकार बनतात. बऱयाच लोकांना ऑण्टिडिप्रेसन्ट्सही घ्यावी लागतात. काही ऑण्टिडिप्रेसन्ट्सचा दुष्परिणाम म्हणजे वजन वाढणे. तुमची ऑण्टिडिप्रेसन्ट्स वजन वाढवत आहे असे तुम्हाला वाटत असल्यास तुमच्या उपचार योजनेत बदल करण्याबद्दल तुमच्या डॉक्टरांशी बोला. परंतु मनाने औषधे कधीही थांबवू किंवा बदलू नका.
स्टिरॉइड्स
प्रेडनिसोनसारखी दाहक-विरोधी स्टिरॉइड औषधे वजन वाढवण्यासाठी प्रसिद्ध आहेत. तुम्ही एका आठवडय़ापेक्षा जास्त काळ स्टिरॉइड्स घेतल्यास त्यांना अचानक थांबवू नका. त्यामुळे गंभीर समस्या उद्भवू शकतात. प्रथम तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
औषधे ज्यामुळे वजन वाढू शकते
इतर अनेक प्रिस्क्रिप्शन औषधे वजन वाढण्याशी जोडलेली आहेत. या यादीमध्ये मायग्रेन, फिट्स येणे, उच्च रक्तदाब आणि मधुमेहावर उपचार करण्यासाठी औषधांसह ऑण्टिसायकोटिक औषधे (स्किझोफ्रेनिया आणि बायपोलर डिसऑर्डर यांसारख्या विकारांवर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात) समाविष्ट आहेत. तुमच्या लक्षणांवर उपचार करणारे आणि त्यांचे साइड इफेक्ट्स कमी करणारे औषध शोधण्यासाठी तुमच्या डॉक्टरांशी नक्की बोला.
हायपोथायरॉईडीझम
जर तुमची थायरॉईड ग्रंथी पुरेसे थायरॉईड संप्रेरक तयार करत नसेल तर वजन कमी व्हायला अडचण येते.वजन कमी करण्यासाठी डाएटवर भर देण्यापेक्षा हार्मोन बॅलन्स कसे होतील यावर भर द्यायला पाहिजे. त्यासाठी योग्य औषधोपचाराबरोबर योग्य डाएटदेखील महत्त्वाचे आहे.
रजोनिवृत्ती
रजोनिवृत्तीच्या वेळी बहुतेक स्त्रियांचे वजन वाढते, वृद्धत्वामुळे चयापचय मंदावते, त्यामुळे कमी
पॅलरी बर्न होतात. जीवनशैलीतील बदलही (जसे की कमी व्यायाम करणे) भूमिका बजावतात. वजनात वाढ रजोनिवृत्तीशी संबंधित असू शकते.
पंबरेखालच्या भागात जास्त चरबी जमा होते.
